اکراتوکسین (A)، یک متابولیت ثانویه با وزن مولکولی پایین از سویههای سمی خاصی از گونههای آسپرژیلوس و پنی سیلیوم، یک آلاینده طبیعی اجتنابناپذیر خوراک و مواد غذایی در سراسر جهان است. شرایط محیطی (دما، pH و رطوبت) سبب تکثیر این قارچهای رشتهای سمی میشود و منجر به تجمع مایکوتوکسینها در سطح مضر برای سلامت حیوانات و انسان میشود.
اکراتوکسین A در بین سه زیر گروه اکراتوکسینها (A، B و C)، به دلیل اثرات سمی مرتبط و زیانهای اقتصادی، دومین مایکوتوکسین مهم بعد از آفلاتوکسین B1 است (ایندرش و اوماکانتا، 2013). بر اساس تحقیقات سرطانزایی آژانس بین المللی تحقیقات سرطان (IARC) اکراتوکسین A را در گروه “احتمالا سرطانزا برای انسان” طبقه بندی کرده است (1993 IARC,). مطالعات تجربی درون تنی با گونه های مختلف حیوانی نیز سمیت کلیوی، سمیت کبدی، سرکوب سیستم ایمنی، تراتوژنیسیته و جهشزایی ناشی از OTA را تایید کرده است (کی و همکاران، 2015). استرس اکسیداتیو ناشی از پراکسیداسیون لیپیدی که در اثر OTA ایجاد می شود، با تأثیر بر سلولهای ساختاری ضروری در بدن حتی در غلظتی زیر آستانه ایمنی، بر سلامت حیوان و انسان تأثیر منفی میگذارد (پریاسمی و همکاران، 2016). یک از خطرهای خاص OTA تجمع باقی مانده آن در بافتهای خوراکی است، که به دلیل انتقال به زنجیره غذایی انسان، تهدیدی بالقوه برای سلامت عمومی میباشد.
در گونههای پرندگان، تغذیه با جیرههای آلوده به OTA منجر به مشکلات سلامتی مشهودی از جمله اختلال در رشد، ضریب تبدیل غذایی بالا و تحلیل در اندام های حیاتی مانند کلیهها و کبد میشود (خاتون و همکاران، 2016). در جوجه های گوشتی تغذیه شده با 200 میلی گرم OTA/kg برای 3 و 4 هفته، بزرگشدن کبد و کلیه ها مشاهده شد، در حالی که زخم ضایعه میکروسکوپی برای کلیه ها و سپس کبد بالاترین میزان بود (سانتین و همکاران، 2002). درمطالعهای دیگر کاهش شدید وزن بدن جوجه های گوشتی پس از تغذیه 4/0 و 7/0 میلیگرم OTA/kg خوراک برای سن پنج هفته مشاهده شد (الاروسی و همکاران، 2006). در مطالعه استو و همکاران (2002) جوجههایی که در سنین 6 و 10 هفتگی در معرض 5/0 میلیگرم OTA/kg خوراک قرار گرفتند، تغییرات شدید ماکروسکوپی، بافتشناسی، هماتولوژیک و بیوشیمیایی سرمی عملکرد نشان داد که رشد جوجههای گوشتی با غلظت OTA در خوراک ارتباط مثبت دارد.
با در نظر گرفتن سطح آلودگی و شدت تغییر، بهترین راه ممکن برای جلوگیری از زیانهای اقتصادی جلوگیری از آلودگی OTA خواهد بود، اما ممکن است دستیابی به آن به طور کامل امکان پذیر نباشد. درعوض لازم است اقداماتی برای سمزدایی مواد غذایی و خوراکهای آلوده، به منظور جلوگیری از اثرات مضر و جلوگیری از تجمع باقیماندهها در بافت خوراک، در زمان مصرف انجام شود (روسو و همکاران 2016). در این رابطه، استراتژیهای مختلفی اتخاذ شده است و استفاده از جاذبهای مبتنی بر مواد معدنی رسی، روشی مقرونبهصرفه و آسان در جیره طیور برای کاهش فراهمی زیستی سیستمیک مایکوتوکسینها است. با این حال، جاذبهای مبتنی بر خاک رس کارایی اتصال محدودی را نسبت به مایکوتوکسینهای نسبتاً غیرقطبی مانند OTA، تریکوتسن ها و فومونیزینها نشان دادهاند (فیلیپس و همکاران، 2008). بنابراین، مواد مختلف نیز به عنوان عوامل اتصال کاندید بالقوه برای کاهش اثر سمی مایکوتوکسینهای مختلف با جلوگیری از جذب آنها از دستگاه گوارش مورد بررسی قرار گرفتهاند. کربن فعال (Activated Charcoal)، یک ماده کربندار با تخلخل بالا و سطح داخلی بزرگ است که عمدتاً از حرارت دادن مواد آلی در غیاب اکسیژن تشکیل میشود (گالوانو و همکاران، 2001). کربن فعال یک پودر نامحلول است که به عنوان پادزهر جهانی برای درمان انواع مسمومیت های شدید استفاده میشود و همچنین جزو بهترین مواد مورد استفاده برای تصفیه آب میباشد.
کربن فعال این توانایی را دارد که مواد سمی مختلف را بدون توجه به یونیزه شدن یا نبودن آنها بدون هضم در دستگاه گوارش جدا کند و به عنوان یک جاذب برای بسیاری از گازها، داروها و مواد محلول در چربی عمل میکند (کوتلو و همکاران، 2001). چندین مطالعه آزمایشگاهی کارایی بسیار بالایی از AC را برای جذب مایکوتوکسین ها از محلول های آبی با ظرفیت جذب تا 120 میلی گرم بر گرم نشان دادند. فوکت مارکوس و همکاران (2014) گزارش داد که طی یک مطالعه آزمایشگاهی زغال به طور موثر OTA، آفلاتوکسینB1 و زیرالنون را جذب کرد و پتانسیل جذب درصدی به ترتیب 3/0±7/98، 05/0±9/99 و 4/0±6/99 را در بافر سیترات با pH3 نشان داد. پلانک و همکاران (1990) پیشنهاد کرد که گنجاندن 1٪ کربن فعال به طور کامل OTA را جذب میکند، و بدون در نظر گرفتن مقادیر pH از 3 تا 8، یک محلول آبی تشکیل میدهد. همانطور که در شکل 1 مشاهده میکنید، در گروه کنترل با افزایش مقدار OTA از 15/0 میلیگرم به 1 میلیگرم در کیلوگرم خوراک وزن بدن جوجه های گوشتی کاهش یافت. در جیرههای با دزهای ثابت کربن فعال 5/2، 5 و 10 گرم در کیلوگرم خوراک با افزایش سطح OTA، وزن بدن به طور معنیداری کاهش یافت.
منبع
- Bhatti, S.A., Khan, M.Z., Saleemi, M.K., Hassan, Z.U. and Khan, A., 2022. Ameliorative role of dietary activated carbon against ochratoxin-A induced oxidative damage, suppressed performance and toxicological effects. Toxin Reviews, 41(1), pp.108-118.
بدون دیدگاه